انتخاب آسانسور

تعامل مهندسان ساختمان و مهندسان آسانسور                                                               

    مخاطبان  این نوشتار همه کسانی هستند که به نحوی دست اندر کار  تامین آسانسور ساختمان می باشند و از مهم‌ترین گروه مخاطبان این مطلب مهندسان معمار ، مهندسان مجری و مهندسان ناظر و بطور کل مهندسان ساختمان می‌باشند که مطمئناً علاقه مند دست یافتن به اخبار روز دنیا و ایران در زمینه صنعت آسانسور بوده و مایل به تکمیل  اطلاعات و نیازهای فنی و مهندسی خود در زمینه‌های مختلف مربوط به طراحی، محاسبات و اجرای کلیه موارد ساختمانی آسانسور بر پایه استانداردها و مقررات جاری از طریق مقالات تخصصی می باشند.

لذا با توجه به این که در برخی ساختمان‌ها شاهد عدم رعایت اصول طراحی فضای مورد نیاز برای آسانسور بوده‌ایم، که این خود معضلات متعددی را برای ساختمان بوجود می اورد ،بنا داریم با نگارش این سلسه مقالات با عنوان "تعامل مهندسان ساختمان و مهندسان آسانسور" و ارائه مطالب فنی و مهندسی مورد نیاز در طراحی چاه آسانسور و نیز معرفی مقررات و استانداردهای ساختمانی مربوط به آسانسور، گامی موثر در جهت مفید و سودمند بودن هر چه بیشتر این سایت در قبال مخاطبان خود برداریم.

در این فصل مهم‌ترین بخش مربوط به طراحی چاه آسانسور یعنی فضای مورد نیازاجرای سیستم آسانسور را مورد بررسی قرار خواهیم داد. اگرچه به دلیل گستردگی مبحث آسانسور در ظرفیت‌ها و سرعت‌های مختلف و نیز تنوع کاربردها همچنین  تنوع در طراحی ، و جهت پرهیز از اطاله کلام ، متداول‌ترین نوع آسانسور یعنی آسانسور با یک درب ، کابین و وزنه تعادل در پشت (شکل 1) به عنوان مرجع برگزیده شد ، اما امید است در سلسله مطالب بعدی  پاسخگوی بخش اصلی از نیازهای طراحی و فنی مهندسان ساختمان نیز باشیم.

1- فضا های مورد نیاز سیستم آسانسور

فضای مورد نیاز سیستم آسانسور را می‌توان در سه بخش کلی زیر تقسیم بندی نمود: (شکل 1)

الف- ابعاد مورد نیاز در مقطع افقی (عرض و عمق چاه)

ب- فضای مورد نیاز در مقطع عمودی (از کف تا سقف چاه)

ج- فضای مورد نیاز در موتورخانه

هر یک از بخش‌های فوق را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بتوانیم ابعاد مناسب جهت آسانسور با ظرفیت و سرعت موردنظر را به دست آوریم.

الف- ابعاد مورد نیاز در مقطع افقی 

همان طور که در شکل 2 ملاحظه می‌شود، برای تعیین ابعاد چاه آسانسور، چهار فضای تعیین کننده و مورد نیاز جهت تجهیزات آسانسور وجود دارد که به شرح زیر می‌باشد: (شکل 2)

1. کابین آسانسور
2. وزنه تعادل
3. ریل راهنمای کابین آسانسور
4. در  (درب ) آسانسور

      این 4 فضا مستقیماً بر روی ابعاد چاه آسانسور در مقطع افقی یعنی عرض و عمق چاه موثرند که نقش هرکدام         نیز  چنین است:        

الف/1- کابین آسانسور

ابعاد کابین آسانسور بر اساس ظرفیت آن محاسبه می گردد که این ابعاد به صورت متعارف و توسط شرکت‌های بزرگ آسانسوری  و در چارچوب مقررات و استانداردهای آسانسور (در اینجا بر اساسEN- 81  ) طبق حداکثر مساحت برای هر ظرفیت تعریف شده است. (شکل 3)

جدول شماره 1، برخی ظرفیت‌های متداول با حداکثر فضای مجاز طبق (استاندارد اروپا برای آسانسور) و ابعاد کابین مربوط را نشان می‌دهد که با در نظر گرفتن ظرفیت مورد نظر ابعاد کابین مناسب، به دست می‌آید.

لازم به ذکر است که مساحت خالص داخل کابین طبق شکل 3، اندازه گیری می‌گردد و فضای اضافی کریدور ورودی  سمت در آسانسور به عنوان مساحت خالص محاسبه نمی‌گردد.

توضیح: با توجه به تنوع بالای ظرفیت آسانسور در جدول شماره 1، متداول‌ترین ظرفیت‌ها که بیش از 90 درصد آسانسورهای نصب شده در کشور را شامل می‌شود، انتخاب شده است.

الف/2- وزنه تعادل

معمولا فضای مورد نیازجهت مسیر حرکت وزنه تعادل، درانتهای فضای چاه،( پشت کابین آسانسور )جهت نصب ریل های راهنمای وزنه تعادل ، با رعایت فاصله استاندارد حدود 30 سانتیمتر در نظر گرفته می شود.

 لازم به توضیح است در آسانسورهای با ظرفیت 1000 کیلوگرم و بیش از آن ترجیحا" وزنه تعادل از پشت کابین به کنار آن (یکی از طرفین کابین) منتقل می‌گردد، که بعدا" بطور مستقل و تشریحی به این مسئله پرداخته خواهد شد.

الف/3- ریل راهنمای کابین آسانسور

ریل راهنمای کابین، هدایت کابین در یک مسیر مستقیم و وظیفه تکیه گاه در هنگام ترمز اضطراری را  بر عهده دارد که در دو سمت کابین و به صورت کاملا موازی و با رعایت پرهیز از هر گونه پیچش (کاملا" شاقول )  نصب می‌گردد. فضای مورد نیاز برای نصب ریل کابین در هر طرف حدود 20 سانتیمتر می‌باشد که این فاصله در آسانسورهای با سرعت بالا بعلت تغییر ابعاد ریل  تا 25 سانتیمتر افزایش می‌یابد.

الف/4- درب آسانسور

درب آسانسور با توجه به نوع آن (اتوماتیک و یا دستی) و ابعاد آن می‌تواند تعیین کننده اصلی عرض چاه آسانسور بوده و همچنین بر عمق چاه نیز تاثیرگذار باشد.

الف/4-1 عرض مورد نیاز جهت نصب درب آسانسور

درب آسانسور عموماً به دو صورت نیمه اتوماتیک (یعنی درب لولایی  در طبقات و درب اتوماتیک در کابین، شکل 4) و یا تمام اتوماتیک (یعنی در طبقات و در کابین اتوماتیک) و در انواع تلسکوپی (شکل 5)، سانترال یا مرکزی (شکل 6) می باشد. لازم به توضیح است که انواع دربهای ارائه شده در شکل‌های (4) و (5) و (6) متداول ترین انواع دربهای آسانسور می‌باشند یعنی 2 لنگه(یا 2 لته) هستند. البته در برخی موارد نوع درب های نادر یعنی فولدری یا بادبزنی (شکل 7) و درهای 3 لنگه و یا بیشتر نیز  استفاده می شود. در شکل ، آسانسوری با درب نیمه اتوماتیک دو لنگه راست بازشو نشان داده شده است که اگر عرض بازشوی این درها را A فرض نماییم

 عرض چاه مورد نیاز برابر است با: عرض در + نصف عرض خودش + 35 تا 40 سانتیمتر یعنی 40 cm تا A+A+35

عرض چاه مورد نیاز در شکل 5 نیز که یک درب تمام اتوماتیک دو لنگه راست بازشو را نشان می‌دهد، با عرض چاه مورد نیاز در دربهای نیمه اتوماتیک برابر است.

عرض چاه مورد نیاز برای آسانسور با درب تمام اتوماتیک سانترال یا مرکزی (شکل 6) با توجه به باز شدن درب از وسط معادل دو برابر عرض درب + 20 سانتیمتر یعنی 2A+20 cm خواهد بود.

الف/4-2 عمق چاه مورد نیاز جهت نصب درب آسانسور

آسانسور با درب نیمه اتوماتیک (شکل 4) معمولا حدود 20 سانتیمتر از عمق چاه را اشغال می‌نماید که این فضا برای دربهای تمام اتوماتیک تلسکوپی (شکل 5) بین 25 تا 35 سانتیمتر و برای دربهای تمام اتوماتیک سانترال (شکل 6) حدود 20 سانتیمتر است.

مثال- با در نظر گرفتن موارد ارائه شده می‌خواهیم حداقل ابعاد مورد نیاز برای یک آسانسور با سرعت معمولی(یک متر برثانیه )، با ظرفیت هشت نفر و درب تمام اتوماتیک مرکزی به عرض 80 سانتیمتر را محاسبه نماییم.

الف- محاسبه عمق مورد نیاز:

سه(3 ) عامل متغیر دراندازه عمق چاه تاثیرگذار است:

1- عمق کابین: طبق حدول ارائه شده ابعاد کابین هشت نفره معادل (عمق) 140 (عرض) 110 سانتیمتر می‌باشد که عمق کابین 140 سانتیمتر است.

2- فضای اشغال شده توسط درب آسانسور: درب اتوماتیک سانترال 20 سانتیمتر از فضای عمق چاه را اشغال می‌نماید.

3- فضای مورد نیاز جهت عبور وزنه تعادل، حدود 30 سانتیمتر است.

بنابراین حداقل عمق چاه معادل 190=30+20+140 سانتیمتر خواهد بود.

ب- محاسبه عرض چاه مورد نیاز:

دو عامل تعیین کننده عرض چاه آسانسور است:

a- عرض کابین و فضای مورد نیاز جهت نصب ریل‌ها

b- عرض و نوع درب آسانسور که پس از محاسبه عرض مورد نیاز در هر دو مورد اندازه بزرگ‌تر را به عنوان عرض چاه انتخاب می‌نماییم.

الف- عرض چاه مورد نیاز با توجه به عرض کابین

1- عرض کابین طبق جدول 110 سانتیمتر است.

2- فضای لازم جهت نصب ریل‌ها در هر طرف 20 سانتیمتر است.

بنابراین عرض چاه مورد نیاز معادل 150=40+110 سانتیمتر خواهد بود.

ب- عرض چاه با تو جه به عرض و نوع درب آسانسور

چون عرض بازشوی درب آسانسور از نوع مرکزی 80 سانتیمتر است طبق فرمول ارائه شده خواهیم داشت: 180=20+(80×2)=20+A2= عرض چاه،

 با توجه به موارد (1) و (2) عرض چاه مورد نیاز 180 سانتیمتر خواهد بود.

در نتیجه ابعاد چاه مورد نیاز برای یک آسانسور با سرعت گفته شده بالا با ظرفیت هشت نفر و درب تمام اتوماتیک سانترال به عرض 80 سانتیمتر معادل (عمق) 180 × (عرض) 190 خواهد بود.